6 Mayıs 2014 Salı

İLH1009 İslam Kurumları ve Medeniyeti Ünite 7: İktisadî Kurumlar Ders Özeti (Soru-Cevap)


İLH1009 İslam Kurumları ve Medeniyeti Ünite 7: İktisadî Kurumlar Ders Özeti (Soru-Cevap)


Zeynep Özyiğit Belgin 06.Mayıs.2014, Salı

1. Medeniyetler kaç unsurdan meydana gelir,islam medeniyetinde kuran ve sünnet hangi unsurlardandır?
El Cevap: Maddi ve manevi olmak üzere iki unsurdan oluşur. kuran ve sünnet ise hem maddi hem de manevi unsurdur.

2. İslam medeniyetinde varlığını devam ettiren iktisadi kurumlar hangilerdir?
El Cevap: Beytülmal, divan, ihtisab, vakıf, ahilik

3. Beytülmal hakkında bilgi veriniz?
El Cevap: Malevi, devlete ait malların toplandığı veya muhafaza edildiği fiziki mekan anlamlarına gelir.

4. Medine islam devletinde devlete ait ilk gelir nedir?
El Cevap: Bedir savaşından elde edilen ganimetler.

5. Asrı saadet dönemindeki beytülmalın görevlilerini sayınız?
El Cevap: Hz ömer, bilalı habeşi, ebu ubeyde b cerrah, muaz b cebel

6. İslam dininde vergiler kaça ayrılır?
El Cevap:
a.şer’i (zekat ,öşür ,cizye , haraç) vergiler
b.örfü (nevaib:deprem savaş vb durumlarda devletin ihtiyaçları karşılama adına koyduğu vergiler)vergilerdir.

7. beytülmalın gelir kaynakları hangilerdir?
El Cevap:
a. müslümanlardan alınan vergiler
b.gayrımüslimden alınan vergiler(fey)
c.savaşta düşmandan alınan ganimet.

8.savaş sonunda alınan toprakların akibeti ne olmaktadır?
El Cevap: Ya müslüman gazilere verilir ya da vergi(sahibi müslümansa öşrü, gayrı müslimse haraci vergi ) vermesi şartıyla eski sahibinde bırakılır

9. bir arazinin öşrü yada haraci olarak adlandırılmasında en belirleyici etkenin arazi sahibinin dini olduğu görüşü kime aittir?
El Cevap: Ebu yusuf.

10. mülkiyeti devlette olup kullanım hakkı vatandaşta olan arazilere ne ad verilir?
El Cevap: Emiri veya miri arazi

11.müslümanların ve gayrimüslimlerin ödemekle yükümlü oldukları vergiler hangilerdir?
El Cevap: Müslümanlar zekat, öşür gayrımüslimler ise haraç ve cizye vermekle sorumludurlar.

12. zekat hakkında veriniz?
El Cevap: İslamın beş temel esasından biridir. sadaka anlamına gelen zekat ziyadelik,temizlik,güzel zikir manalarına da gelir.bir ihsan bir lütuf değil toplumun zenginler üzerindeki hakkıdır.verilebilmesi için enaz miktarına nisab denir.

13. öşür hakkında fikir yürütünüz?
El Cevap: Zirai ürün vergisi olup onda bir veya on cüzde bir cüz anlamlarına gelir. verilecek oran zirai üründeki insan emeğine göre değişmektedir.zekatta olduğu gibi öşür vergisinden de gayrı müslimler sorumlu değildir.

14.cizye hakkında bilgi veriniz?
El Cevap: İslam devletinin müslüman olmayan vatandaşından askerlik hizmeti karşılığında mali durumuna göre yılda bir kez aldığı vergidir. çocuk,yaşlı, dinadamının yükümlü olmadığı bu vergi mükellefin durumuna göre fakir orta halli zengin olmak üç türlü alınır.

15. haraç hakkında da bigi veriniz?
El Cevap: Harac,arazi i haraciyeyi ekip biçen vatandaşı ilgilendirmekle birlikte daha çok müslüman olmayan vatandaşı ilgilendirir. haracul araz denilen arazi haracı haracı mukassem ve haracı muvazzaf olmak üzere ikiye ayrılır.

16.divanla ilgili fikir yürütünüz?
El Cevap: Farsça veya arapça olup genellikle sasani imparatorluğundaki devlet yönetimine ait bir kavram olarak arapçaya geçtiği kabul edilir.

17.fey’ nedir?
El Cevap:Gayrı müslim vatandaştan alınan vergidir.

18. hz ömer fey gelirleri ile ilgili olan divan defterlerini düzenleme görevini kureyş kabilesinden arap nesep ilmini iyi bildikleri için kimlere vermiştir?
El Cevap: Akil b ebi talib, mahreme b nevfel, cubeyr b mut’im


19.divan teşkilatı ilk defa gerçek manasıyla hangi halife tarafından kullanılmıştır?
El Cevap: Hz ömer

20.hangi devlet döneminde divan çeşitleri bakımından zenginlik söz konusudur.?
El Cevap: Emeviler dönemi

21. emeviler döneminde iktisadi alanda kurulan dört divanı söyleyiniz?
El Cevap:
1.ganimet ve ordu saymanlığı ile ilgili divan
2.vergiler divanı 3.cibayet (haraç) divanı
4.devletin gelir ve giderini kontrol eden divan

22.abbasiler döneminde divanların başında hangi divan yer alır ve işlevi nedir?
El Cevap: Divanul haraçtır. işlevi : hem gelir(çeşitli vergiler ile diğer vergiler) tahsil eden hem de gerekli yerlere sarf eden divandır.ölçümleri yaptığı gibi mahsül çeşitlerini de tespit eder buna göre mükellefi ve vergi oranını tespit ederdi.

23.günümüzdeki maliye bakanlığına benzer işleve sahip selçuklulardaki divan hakkında bilgi veriniz?
El Cevap:Divanı istifa veya divanuz zimam wel istifa denilen bu divandan sorumlu olan devlet adamına sahibi diwanı istifa veya müstevfi denir.bu diwanın vilayetlerde tevfi,amid,amil adlarında temsilcileri bulunurdu.bütün gelir ve gidere bakar yıllık bütçesinin tanzimini yapar devletten maaş alanların ödemelerini yapar.

24.selçuklulardaki divanul istifa nın faaliyetleri ile devletin mali ve idari işlerini teftiş eden divan hangisidir?
El Cevap: Divanı işraf .başındaki görevliye de sahibi divanı işraf ya da müşrif denilirdi.

25.osmanlı döneminde divan kurumunun osman gazi zamanında ortaya çıktığını yerine geçen oğlu orhan gazi zamanında ise varlığının kesinlik kazandığını söyleyen kimdir?
El Cevap: İbn kemal.

26. osmanlı maliye teşkilatının başındaki görevlisine ne ad verilir?
El Cevap: Defterdar

27.’’bil ki ewwela vüzera ve ümeranın başı veziriazam dır.cümlesinin ulusudur.cümle umurun vekili mutlakıdır ve malımın vekili,defterdarımdır’’ şeklinde defterdarın görevlerine değinilen yukarıdaki cümle hangi padişaha ait kanunnameden alınmıştır?
El Cevap: Fatih sultan mehmet

28.osmanlının gelişen dönemlerinde defterdarlık sayısı kaça çıkarılmıştır hangileridir ve hangisi başdefterdarlık kabul edilmiştir?
El Cevap: İkiye çıkarılmış (anadolu, rumeli defterdarlıkları.) başdefterdarlık ise rumeli defterdarlığıdır

29.Yavuz sultan selimin doğu,güneydoğu ve suriyeyi ele geçirmesinden sonra devlet topraklarının mali işleriyle uğraşmak üzere merkezi halep olmak üzere arap ve acem defterdarlığına bazı değişikliklerden sonra son olarak verilen isim nedir?
El Cevap: maliye nezareti dir(1841)

30.ekonomik hayatın tanzimi görevini yapıp esnaf üzerinde yetki ve yaptırıma sahip olan, hicret döneminden itibaren varlığı bilinen, hz ömer döneminde tam teşkilatlı hale gelen,emri bil maruf we nehyi anil munker gayesini güden,başında bulunanların muhtesib, ihtisab emini,ihtisab ağası adlarıyla anıldğı kurumun adı nedir?
El Cevap: ihtisab

31.ticari alanda örf adet ve geleneklerin oluşmasında önemli rol oynayan BACın sağlam kanun ve kurallara bağlanması kimin zamanında gerçekleşmiştir?
El Cevap: fatih sultan mehmet

32.osmanlı toplumunda prestijli bir yere sahip olan muhtesibin görevlerini söyleyiniz?
El Cevap:
1.esnafın konrolü
2.işyeri açma ruhsatı verme
3.devlet adına vergi toplama ve gerekli yerlere harcama
4.mürur tezkirelerini kontrol etme
5.kıyafetlerle ilgilenme.
6.diğer görevler(fiyat kontrolü, işyeri teftişi vb) kısacası ekonomik ve sosyal,dini ,adli olm. Üzere üç grupta toplayabiliriz.

33.satıcılar ve zanaatkarlardan toplanan vergiye ne ad verilir?
El cevap: ihtisab rüsumu

34.muhtesibin farklı esnaf birliklerine mensup kimseler üzerinde etkinliğini sağlayan etkenler nelerdir?
El cevap:
1.kola çıkmak(savunmak)
2.fiyat tesbit ve kontrolü(narh)
3.esnafın yasalar önündeki tutumunu araştırmak.

35.osmanlı devlet teşkilatında ilk köklü değişiklikler kimin zamanında gerçekleşmiştir?
El cevap: II.mahmut. 1826 da yeniçerinin kaldırılmasıyla yerine getirilen ihtisab nezareti(başındakine ihtisab nazırı denir.) kalkmış yerine ise 16 ağustos 1855 te ŞEHREMANETİ kurulmuştur.

36.hiçbir maddi karşılık beklemeden sırf allah rızası için faaliyet gösteren ekonomik ve sosyal hayat üzerinde derin izler bırakan dini ve hukuki kurumun ismi nedir?
El cevap: vakıf

37.hangi nedenden dolayı vakıf kurumu siyasi ve idari müdahalelerin dışında bırakılmıştır?
El cevap: vakfedilen mallar, herhangi bir sebeble müsadere edilememeleri,kullanım sahalarının değiştirilememesi ve vakfiyelerdeki esaslara aykırı davranılmadıkça mütevelliler(görevli) görevden alınamadığından bu kurum siyasi ve idari müdahalenin dışında kalmıştır.

38.vakıflar kaç yönüyle ele alınır?
El cevap: hizmet alanı , vakıfların idaresi yönü olmak üzere iki yönden ele alınır.

39.’’vakıflar sıkı tedbirlerle donatılmıştır’’ şeklindeki cümleyi destekler nitelikte örnekler veriniz?
El cevap:
1. Her vakfın bir senedi bulunur.
2.vakfiyedeki şartlar nass gibi telakki edilir.
3.vakfiyeler kadı mahkemelerinde tescil edilir.
4.bunların idaresi için birer nazır(görevli) tayin edilir.

40.mütevelli-i vakf(vakıf görevlisi) da denilen nazır ların ilki kimdir ve neyle görevlendirilmiştir?
El cevap: hz peygamber tarafından vakfedilen fedek arazisini için tayin edilen hz ebubekir dir.

41.emeviler döneminde vakıflar, vakıf tarafından tayin edilen mütevellilerce(nazır) yönetilirdi.peki bu yöneticileri denetleyen kimdir?

El cevap: emeviler döneminde emirul mu’minin (halife), abbasilerde ise kadılar teftiş görevi yapardı.

42. el maverdi’ye ait olan ve vakıf mallarını korumakla görevli mahkemelerden söz eden eser hangisidir?
El cevap: el ahkamu’s  sultaniyye.

43. abbasiler döneminde vakıfların yönetimi ve denetimi konusunda kadı’l kudat a yardım edenlere verilen isimler nelerdir?
El cevap: nakib, amil, mütevelli, müşrif, mühasıb.

44.hangi devlet döneminde mısırda her dört mezhepten de kadılar tayin edilmiştir?
El cevap: abbasiler dönemi

45.’’orhan gazinin bursada yaptırdığı cami ve zaviyenin idaresini ……….’ya vermesinden dolayı ismi geçen padişah osmanlı döneminin ilk evkaf nazırı sayılır.’’ şeklindeki boşluğun münasib şekilde doldurulması itinayla rica olunur?
El cevap: sinan paşa.

46.her vilayete ‘’müfettişi ahkamı şer’iyye’’ tayin ederek vakıf işlerinin denetlenmesini sağlayan kimdir?
El cevap: yıldırım beyazid.

47.çelebi sultan mehmet devrinde vakıf işlerinin denetlenmesi amacıyla hakimul hukkami’l şer’iyye sıfatıyla görevlendirilen kimdir?

El cevap: cemalettin mehmet çelebi

48.osmanlılar döneminde evkaf nezaretinden önce bulunan nezaretler hangileridir?
El cevap: a.haremeyn b.vezir c.şeyh d.tophane ümerası e.istanbl kadıları adlarındaki nezaretlerdir.

49.osmanlı döneminin sonuna kadar varlığını sürdüren evkafı hümayun nezareti türkiye cumhuriyeti döneminde hangi adla varlığını devam ettirmektedir?

El cevap: başbakanlığa bağlı olan ‘’vakıflar umum(genel) müdürlüğü’’ dür.(1924)

50.esnaf teşkilatına yardım etme, kaliteli ve ucuz mal üretme ,hileye ve aldatmaya karşı gelme,gerektiğinde esnafın mesleğini icra etmekten men edebilen ve aynı zamanda kardeşim anlamına gelen ahi kelimesinden gelen kurumun ismi nedir?
El cevap:  ahilik.

51.abbasiler döneminde ahilik teşkilatı kim aracılığıyla kurulmuştur.
El cevap: abbasi halifesi nasır lidinillah.(ahilik, I.alaaddin keykubat döneminde büyük destek görmüştür.)

52.ahiliğin anadoludaki kurucusu kimdir ve hangi ismiyle ün salmıştır?
El cevap: şeyh nasiruddin mahmuttur. AHİ EVRAN ismiyle ün salmıştır.

53.ahi evranın çabalarıyla anadoluda ahilik teşkilatı ilk nerede kurulmuştur?
El cevap: XIII.asırda kırşehir’de kurulmuştur.

54.bütün prensiplerini dinin asıl kaynaklarından alan ahiliğin nizamnamelerine ne ad verilir?
El cevap: fütüvvetname.

55.kısacası meslekten ihraç edilmeye sebep olup günümüze kadar varlığı bilinen uygulamanın ismi nedir?

El cevap: ’’pabucu dama atıldı.’’uygulamasıdır.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder