İLH1010 TÜRK İSLÂM EDEBİYATI
Ünite 9 Dinî Tür ve Konular Soru-Cevap Ders Özeti
Ünite 9 Dinî Tür ve Konular Soru-Cevap Ders Özeti
1- Allah ve Hz.Peygamber ile ilgili türler haricindeki diğer dini tür ve konuları tasnif ediniz.
Cevap:Diğer dini tür ve konuları üç başlık halinde tasnif edersek; A) Mersiye, Maktel, Ramazaniye gibi ortak bir ad altında anılan türler B) Kısası enbiya, Tezkiretül evliya ve Menakıbname gibi biyografik bilgi ihtiva eden yaşam öyküleri etrafında gelişen türler ile Kuranı Kerim’in tercüme ve tefsiri, itikat, , ibadet, ahlak vb. konularında yazılan eserler C) Destani anlatım tarzının benimsendiği dini konulu eserlerdir.
2- Mersiye nedir?
Cevap: Dini edebiyatımızda bir kimsenin vefatı üzerine duyulan üzüntüyü ifade etmek üzere, ölenin meziyetlerini anlatmak suretiyle yazılan duygu yoğunluğu yüksek manzumelere denir.
3- Ölenin arkasından söz söyleme geleneği ıslamiyet öncesinde nasıl isimlendirilmiştir?
Cevap: Türk şiirinde “sagu”, Türk halk şiirinde “ağıt” olarak isimlendirilmiştir.
4- Klasik edebiyatımızda mersiye yazmış önde gelen şairler kimlerdir?
Cevap: şeyhi, Ahmet Paşa, Necati, Zati Baki, Fuzuli, Hayali, Taşlıcalı Yahya, Nevi, Naili ve şeyh Galib.
5-Mersiye ve maktel arasınki fark nedir?
Cevap: Mersiye genel olarak vefat hadisesini ele alırken, maktel sadece Hz Hüseyin’in Kerbela’da şehit edilmesini konu edinir. Mersiye genel anlamda kullanıldığı için aslında her maktel bir mersiye sayılır.
6- Maktel türünün en güzel örneğini kim vermiştir?
Cevap: Hadikatüs Süeda isimli eseriyle Fuzuli vermiştir. Lami Çelebi’nin Makteli Hüseyin’i de önemli öneklerdendir.
7- Ramazaniyye hakkında bilgi?
Cevap: Ramazan ayı dolayısıyla şairlerin, Padişaha veya devlet büyüklerine yahut dostlarına sunmak amacıyla yazdıkları kaside nazım biçimideki şiirlere ramazaniyye denir. XVI. yy dan itibaren yazılmaya başlanmıştır.
8- Klasik edebiyatımızda bu türün en güzel örneklerini kimler vermiştir?
Cevap: Sabit, Nazım, Nedim, Enderunlu Fazıl ve Enderunlu Vasıf.
9- “Ramazan sofusu” hakkında bilgi?
Cevap: Ramazan münasebetiyle toplumun dindar kesimlerindeki hareketlilik ve buna ilaveten ramazan öncesi ve sonrasında dini hayata mesafeli kişilerin, Ramazanın girmesiyle birlikte Ramazana özgü dindarlıkları şairlerin gözünden kaçmamıştır. Bu tip kimseler “ramazan sofusu” olarak nitelendirilmiş ve dindar kimseleri kıskandıracak derecede alışılmadık davranışları iğneleyici bir üslupla dile getirilmiştir.
10- Gazavatname nedir?
Cevap: Düşmanlara karşı mukaddes değerler uğruna yapılan savaşların anlatıldığı eserlere denir. Tek bir savaş anlatılmışsa gazaname, birden fazla savaş anlatılmışsa gazavatname şeklinde isimlendirilir.ılk örnekleri Arap edebiyatında görülür. Arap edebiyatında saşları ve bu savaşlarda gösterilen kahramanlıkları anlatan eserlere megazi denmiştir.
11- Gazavatnameler hangi konularda yazılmıştır?
Cevap:
a) Padişahlardan birinin hayatını esas alarak onun zamanında meydana gelen olayları mensur yada manzum olarak anlatan Selimname, Süleymanname gibi eserler b) vezirlerin veya ünlü komutanların gazalarını tasvir eden gazavatnameler. Bu tip eserlerde çoğunlukla Barbaros Hayrettin Paşa, Köprülü Fazıl Ahmet, Özdemiroğlu Osman gibi bazı paşaların şahsiyetleri ele alınmıştır. c) Bir seferi veya bir kalenin fethedilmesini konu edinen gazavatname, fetihname ve zafernameler.
12- Fetihname nedir?
Cevap: ıslam ve Türk ıslam devletlerinde fethedilen beldeleri, kazanılan zaferleri haber veren mektup ve fermanlarla bu fetihleri anlatan tarihi eserlerin genel adıdır. Fetihnameler bazen “zafername”, “beşaretname” bazende “tehditname” diye anılmıştır. 13- Name-i hümayun?
Cevap: Osmanlı Devletinde fetihler, büyük zaferler, özellikle hristiyan dünyasına karşı kazanılan başarılar “name-i hümayun” kategorisinde değerlendirilebilecek fetihnamelerle ıslam devletlerinin hükümdarlarına bildirilmekteydi.
14- Fetihname türü eserlere örnek?
Cevap: Kıvami’nin Fetihname-i Sultan Mehmet’i Sa’yi’nin Fetihname-i Bağdat’ı Muradi’nin Fetihname-i Hayrettin Paşa’sı Nabi’nin Fetihname-i Kamaniçe’si
15- Kısas-ı Enbiya nedir?
Cevap: Hz Adem’den Hz Muhammed’e kadar gelip geçen peygamberlerin hayat hikayelerinin anlatıldığı eserlere verilen isimdir.
16- Arap edebiyatı yazılan ilk kısası enbiyalar nelerdir?
Cevap: Kisai’nin Kitabu Kısasıl Enbiya ile ondan sonra yazılan Salebi’nin Kısasül Enbiya (Araisul-Mecalis) eseridir.
17- Son dönemlerde yazılan Peygamber kıssalarının e meşhuru hangisidir?
Cevap: Ahmet Cevdet Paşa’nın Kısası Enbiya ve Teravihi Hulefa.
18-Tezkiretül Evliya nedir?
Cevap: Tezkire, bazı meslek sahipleri için yazılan biyografik eserlere verilen isimdir. Veliler tezkiresi anlamına gelen Tezkiretül evliya da ıslam velilerinin hayat hikayelerinin yazıldığı eserlerdir.
19- Tezkiretül Evliya türünde yazılan ilk eser?
Cevap: Feridüddin Attar’ın Tezkiretül evliya adını taşıyan eseri bu türdeki ilk örnektir.
20- Tespit edilen ilk Tezkiretül evliya çevirisi kime sunulmuştur?
Cevap: XIV. yyda Aydınoğlu Mehmet Bey’e sunulmuştur.
21- Türk edebiyatında meşhur olmuş diğer evliya tezkiresi?
Cevap: Lami Çelebi’nin Nefehatül Üns çevirisidir. Lami Çelebi, Molla Cami’nin eserini çevirmekle yetinmemiş, kendi zamanına kadar yaşamış olan tasavvuf büyüklerinide ekleyerek ilaveli bir çeviri meydana getirmiştir.
22- Menakıbname nedir?
Cevap: Menakıbnameler, tasavvufun yaygınlaşmasıyla birlikte tarikat pirlerinin hayat hikayelerini ve kerametlerini müridlere anlatma ihtiyacından doğmuştur.
23- Hakkında menakıbname yazılan tarikat önderlerine örnek veriniz?
Cevap: Hacı Bektaşi Veli, Emir Sultan, Hacı Bayramı Veli, Eşrefoğlu Rumi, ıbrahim Gülşeni, şemseddini Sivasi, Niyazi Mısri. Ayrıca Fatih’in hocası Akşemseddin ve veziri Mahmut Paşa gibi bilge kişilikleriyle meşhur olmuş bazı devlet görevlileri hakkında da menakıbnameler bulunur.
DıKKAT: Kısasul Enbiya ve Tezkiretül Evliyalar çeviriye dayanan eserler olmasına karşılık menakıbnameler Türkçe olarak kaleme alınmışlardır. (Kitapta dikkat olur da bende olmaz mı:D:D)
24- ılk Kuranı Kerim çevirisi?
Cevap: Kuranı kerim önce Samanoğulları döneminde Emir Mansur b.Nuh un oluşturduğu bir kurul tarafından Taberi Tefsiri esas alınarak Farsçaya çevrilmiştir. K.Kerim’in Türkçeye ilk tercümesi yine Farsçaya yapılan tercüme ile aynı dönemde muhtemelen aynı heyetin Türk üyesi tarafından yapılmıştır. Bu tercüme satırarası bir tercümedir.
25- Anadolu’da Türkçe tefsir ve tercüme faaliyetleri hakkında bilgi?
Cevap: Anadolu’da Türkçe tefsir ve tercüme faaliyetleri mevcut en eski nüshalara göre Osmanlı Devletinin kuruluşundan bir asır sonra yani 14.yyda başlamıştır. Bu faaliyet satırarası tercüme ve uzun tefsirlerle tercüme şeklinde iki koldan ilerlemiştir. Mevcut tefsirlerin çoğu Ebu Leys Semerkandi’nin tefsiri esas alınarak yapılmış veya onun aynen tercümesidir.
26- Akaid alanında yazılan eserlerin en meşhuru?
Cevap: Mehmet ılmi Efendi’nin Manzum Akaid’idir.
27- Fıkıh alanında bilinen ilk manzum eser?
Cevap: Gülşehri’nin Manzum Kuduri Tercümesi’dir.
28- Fıkhın bazı konularında yazılan müstakil manzumelere örnek?
Cevap: Namaz ibadetinden bahseden şurutis-salat, orucun çeşitlerini ve faziletini anlatan Fezalüs-sıyam, hacca dair bilgilerin yer aldığı Menasikül-hac, miras konularının ayrıntılı bir şekilde anlatıldığı manzumei-feraiz türü eserler.
29- ınsanların sahip olması gereken iyi huyları ve uzaklaşması gereken kötü huyların anlatıldığı müstakil eserlere örnek?
Cevap: Kınalızade Ali Çelebi’nin Ahlak-i Alai’si, şemseddin Ahmed Sivasi’nin Miratül Ahlak’ı ve Muhyi i Gülşeni’nin Ahlakul Kiram’ı bu tür eserlerdir.
30- Ahlak kitaplarının büyük bir bölümünü hangi tarz eserler oluşturur?
Cevap: Nasihat/öğüt tazı kitaplar oluşturur. Feridüddin Attar’ın Pendname isimli eserinin tesiriyle çok sayıda eser yazılmıştır.
31- En eski destanlara örnek?
Cevap: Haricilerin ünlü kahramanı Hamza’nın adı etrafında gelişen Hamzanmeler ile Horasanlı Ebu Müslim’in destani hayatını anlatan Ebu Müslim Kitabı’dır. Bunlardan başka Battalname, Danişmendname,Saltukname…..
32- Cenkname hakkında bilgi?
Cevap: Hz Ali ve oğlu Muhammed Hanefiyye’nin katıldığı çeşitli savaşları anlatan dini destani mesnevilere verilen isimdir. Türk edebiyatında 14.yy dan itibaren görülmeye başlanan cenknamelerin en önemli temsilcileri bu yy da yaşamış olan Yusufı Meddah, Tursun Fakih, Kirdeci Ali ve Begpazarlı Maazoğlu Hasan isimli müelliflerdir.
33- Kütüphanelerde destan mecmualarında kayıtlı bazen de mevlid metinlerinin arkasına ilave edilmiş halde bulunan hikayeler nelerdir?
Cevap: Kesikbaş Destanı, Güvercin Hikayesi, Geyik Hikayesi, Ejderha Destanı, ıbrahim Destanı, ısmail Destanı, Fatıma Destanı, Ukkaşe Hikayesi vb.
Alıntıdır: https://www.facebook.com/groups/592174200865615/permalink/628958183853883/ den alıntıdır.
Paylaşan Fatma Köymen Yekta Hocamızdan ve hazırlanmasında katkısı bulunan herkesten Allah Razı Olsun, Allah ilimlerini artırsın ki bizlere Allah Rızası için daha fazla katkıda bulunsunlar, İnşallah J
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder